Cele i zadania przedszkola według nowej podstawy programowej

Podstawa prawna:

•

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia

ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną

w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I

stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz

kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej

(Dz.U. z 2017 r. poz. 356).

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego jest aktem prawnym. Treści w niej zawa

rte

mogą być poszerzane, nie wolno ich jednak zawężać. W związku z reformą edukacji wprowadz

ane

są nowe zasady i regulacje. Dotyczą one także przedszkoli.

Od 1 września 2017 r. cele i zadania przedszkola będzie wyznaczać

Rozporządzenie w sprawie

podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia

ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną

w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia,

kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólne

go

dla szkoły policealnej

. Nowa podstawa programowa obowiązywać będzie zarówno

w przedszkolach, jak i w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innyc

h

formach wychowania przedszkolnego.

Pedagogiczny wymiar nowej podstawy

W wymiarze pedagogicznym dokument został przygotowany w oparciu o założenia reformy

edukacji z 1999 r., zapisy dotyczące efektów kształcenia wprowadzone w 2009 r. oraz o nową

koncepcję całościowego kształcenia opracowaną przez prof. Ryszarda Więckowskiego. W

edług

autorów nowej podstawy programowej – Doroty Dziamskiej, Małgorzaty Małyski, Małgorzaty

Wróblewskiej i Janusza Woźniaka – prof. Więckowski stworzył jedyną istniejącą w Pol

sce zwartą

i opartą na paradygmatach koncepcję kształcenia zintegrowanego.

Integracja rozumiana jest w niej szeroko:

•

w aspekcie czynnościowym – jako własna aktywność dzieci w procesie edukacyjnym,

•

w aspekcie psychicznym – jako oddziaływanie na wszystkie sfery osobowości dziecka,

•

w aspekcie metodycznym – jako wykorzystywanie przez nauczyciela różnych stra

tegii

i metod uczenia się,

•

w aspekcie treściowym – jako wielokierunkowa aktywność, dzięki której dziecko zyskuje

wiedzę o charakterze zintegrowanym.

Zgodnie z ideą prof. Więckowskiego edukacja ma być nastawiona na rozwój dziecka, a nie na

rozwój przystosowany do edukacji.

Założenia filozoficzne

Założenia filozoficzne nowej podstawy koncentrują się wokół fundamentalnych pytań:

„Kim jest

człowiek?”, „Kim jest dziecko?”.

Autorzy dokumentu powołują się na definicję prof. Krzysztofa Leśniewskiego z Katolickiego

Uniwersytetu Lubelskiego, w myśl której: „Człowiek to byt relacyjny, wolny i roz

umny. Każda

osoba ludzka obdarzona jest niezbywalną godnością, gdyż jest kimś wyjątkowym

i niepowtarzalnym. Odkrywa swą wartość w byciu z innymi ludźmi, współtworząc ws

pólnoty

i społeczności. Będąc istotą twórczą, człowiek posiada duchowe pragnienie dążenia do dobra,

prawdy i piękna, by w ten sposób rozwijać swą potencjalność i stawać się coraz lepszy

m. Wiara,

nadzieja i miłość stanowią podstawę sensu i celu ludzkiego życia, niezależ

nie od tego, czy mają

one zakorzenienie w wyznawanej religii”.

Człowiek ujmowany jest więc integralnie, jako istota poszukująca prawdy o sobie i ś

wiecie,

zorientowana na odkrywanie i realizację uniwersalnych wartości (godność, szacunek, praw

da,

piękno, dobro), rozwijająca się we wspólnocie: rodzinnej, rówieśniczej, narodowej.

Kierunek zmian w programie wychowawczym przedszkola wyznaczają w nowej podstawie

trzy

słowa: dziecko, rozwój, przedszkole. Dziecko jest podmiotem edukacji, postrzeganym c

ałościowo

(holizm), rozwój zasadza się na integralności, harmonijnym łączeniu wielu sfer ży

cia i działania,

a przedszkole stanowi dla niego naturalną przestrzeń. W koncepcji tej kładzie się nacisk

na

zintegrowany rozwój, odchodząc od rozumienia edukacji jako wyposażania dziecka w określone

umiejętności.

Zmienia się również interpretacja podstawy. Nie jest już ona ogólnym opisem procesu

wspomagania rozwoju i edukacji, ale dokumentem, w którym zostaje wskazany syntetyc

zny

i precyzyjny cel wychowania przedszkolnego. Inaczej rozumiane jest także samo wy

chowanie. Nie

chodzi już w nim tylko o przygotowanie dziecka do życia w zgodzie z samym sobą, drugim

człowiekiem, przyrodą, ale o rolę i znaczenie wartości w procesie wychowawczym

. Na pierwszy

plan wysuwa się więc wymiar aksjologiczny i antropologiczna wizja prof. Leśniewskie

go.

W założeniach podstawy można dostrzec odejście od schematu, polegającego na realiz

acji

poszczególnych zajęć w celu nabycia określonych umiejętności w zaplanowanym c

zasie. Od

rozliczania się z konkretnych terminów ważniejsze jest wspieranie rozwoju dzi

ecka w każdej

chwili jego pobytu w przedszkolu.

Cel ogólny wychowania przedszkolnego

W myśl założeń nowej podstawy nadrzędnym celem wychowania przedszkolnego jest: „ws

parcie

całościowego rozwoju dziecka (...) realizowane (...) przez proces opieki, wychowania i nauczania

– uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działa

nia oraz

gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. W efekcie takiego

wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia na pierwszym etapie edukacji”.

Takie rozumienie celu wychowania nawiązuje do fenomenologicznej koncepcji człowieka

wybitnego polskiego filozofa Romana Ingardena. Istotne są tu: orientacja na uniwersalne wartośc

i

oraz indywidualizm i niepowtarzalność każdego dziecka, które poznaje to, co prawdziwe, czyn

i to,

co dobre, i jest twórcą piękna. Przedszkole ma ten proces stymulować i wspierać.

Wspieranie rozwoju powinno polegać na odkrywaniu przez dziecko własnych możliwości:

fizycznych, emocjonalnych, społecznych, poznawczych oraz na poszukiwaniu sen

su własnych

działań. Oznacza to potrzebę uświadamiania dziecku celowości wszelkich zabie

gów

dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych, a także rozwijanie zdolności do interakc

ji,

komunikacji, autorefleksji, tak by wszechstronnie przygotować je do podjęcia wyzwań w

I klasie

szkoły podstawowej.

Zadania przedszkola

Zadania przedszkola zostały opisane w 17 punktach. Wynikają one z nadrzędnego celu

wychowania przedszkolnego (wspieranie całościowego rozwoju dziecka) i dotyczą organiza

cji

procesu edukacji. Zadania powinny być realizowane w codziennej pracy placówki przez jej

dyrektora i nauczycieli we współpracy z rodzicami, opartej na wzajemnym zaufaniu

i dialogu.

1. Wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków

sprzyjających

nabywaniu doświadczeń

w fizycznym, emocjonalnym, społecznym

i poznawczym obszarze jego rozwoju.

2. Tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek

w

poczuciu bezpieczeństwa

.

Zgodnie z holistycznym (całościowym) podejściem do rozwoju dziecka nauczyciel przedsz

kola

w równym stopniu powinien zajmować się opieką, wychowaniem i nauczaniem małego dzi

ecka.

Według znanej teorii Abrahama Maslowa zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu jest moż

liwe tylko

wówczas, gdy zrealizowane są potrzeby podstawowe. Dlatego np. potrzeba nowych przeżyć

i doświadczeń może urzeczywistnić się w dziecku, które jest najedzone i wyspane

.

3. Wspieranie aktywności dziecka podnoszącej poziom

integracji sensorycznej

i umiejętności

korzystania z rozwijających się

procesów poznawczych

.

4. Zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzie

ci

doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adaptacji oraz pomoc dzieciom

rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony.

Dobór odpowiednich metod dydaktyczno-wychowawczych, które angażowałyby jak najwięcej

zmysłów dziecka, stanowi priorytet w projektowaniu zajęć. Procesy poznawcze, takie

jak mowa,

myślenie, uwaga, pamięć, są w okresie przedszkolnym szczególnie plastyczne

, bardzo podatne na

bodźce zewnętrzne. Nauczyciel powinien zaznajamiać dzieci z wartościową szt

uką, muzyką,

literaturą, kulturą słowa.

5. Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, dobór treści adekwatn

ych do

poziomu rozwoju dziecka, jego możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania,

z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań.

6. Wzmacnianie poczucia wartości,

indywidualność,

oryginalność dziecka oraz

potrzeby

tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie

.

Grupa przedszkolna stanowi zbiór indywidualności. Choć dzieci funkcjonują razem, są

skoncentrowane na sobie. Znajdują się dopiero u progu socjalizacji. Zadaniem nauczyciela je

st

uświadomienie im znaczenia życia społecznego, z uwzględnieniem faktu, że każda grupa s

kłada się

z niepowtarzalnych jednostek. Warto więc uczyć w przedszkolu np. tańców integracyjn

ych,

umożliwiających wspólnotowe przeżywanie radości. Nie powinno w nich chodzić o precy

zję, ale

o spontaniczność.

7. Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do

samodzielności, dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpieczeństwo, w tym

bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

8. Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie

o zdrowie psychiczne, realizowane m.in. z wykorzystaniem naturalnych sytuacji

,

pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających

treści

adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci.

9. Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wraż

liwość

estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowani

a, ruchu,

środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki.

Nauczyciel przedszkola powinien być „reżyserem chwili” i wiedzieć, jak reagowa

ć na zmienną

rzeczywistość dziecięcych zachowań. Ważne, by stwarzał podopiecznym wa

runki do kreatywnych

działań. Warto, by nie tylko przekazywał wiedzę, ale inspirował do jej odkrywania (moż

na w tym

celu stosować metodę projektów). Istotne jest jednak zachowanie właściwych proporc

ji między

działaniem planowym a twórczym.

10.Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną

eksplorację otaczającej

dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poz

nanie

wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego

, adekwatnych do

etapu rozwoju dziecka.

Przedszkole jest miejscem umożliwiającym edukację także poza murami budynku, na

różnorodnych wycieczkach, wyprawach, spacerach. Jego rolą jest m.in. kształtowa

nie w dzieciach

świadomości ekologicznej, szacunku dla przyrody, wskazywanie na jej piękno, harmonię

i znaczenie dla człowieka.

11.Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację ele

mentów

techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania

intencjonalnego działania, prezentowania wytworów swojej pracy.

12.

Współdziałanie z rodzicami

, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami,

uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków

umożliwiających rozwój tożsamości dziecka.

13.Kreowanie, wspólne z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzących do poznania

przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa

w przedszkolu, inne dorosłe osoby, w tym osoby starsze, oraz rozwijania zachowań

wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.

Rodzina jest pierwotnym środowiskiem dziecka. Przedszkole może i powinno współpracować

z rodzicami, wykorzystując w edukacji ich potencjał (np. przez zapoznawanie dzieci

z wykonywanymi przez nich zawodami).

Współdziałanie nauczyciela przedszkola z rodzicami powinno być oparte na wzajemny

m szacunku,

zrozumieniu i zaangażowaniu. Zadaniem dyrektora jest stworzenie przestrzeni dla t

akiej relacji.

Warto, by rodzice współuczestniczyli w realizacji programu wychowawczego przedsz

kola.

14.Systematyczne uzupełnianie, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowa

wczych

o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zja

wisk

istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.

15.Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadz

ące do

osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole.

16.Organizowanie zajęć – zgodnie z potrzebami – umożliwiających dziecku

poznawanie

kultury i języka mniejszości narodowej lub etnicznej lub języka regionalne

go

–

kaszubskiego.

17.Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających

budowaniu zainteresowania dziecka

językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur

.

Człowiek realizuje się nie tylko w najbliższym otoczeniu, ale również w tym

, co wykracza poza

jego codzienny horyzont. Naturalna potrzeba poznawania i eksplorowania świata powinna być

dostrzegana i kształtowana już w wieku przedszkolnym. Warto uwrażliwiać dzie

cko na

różnorodność perspektyw, stopniowo odsłaniać przed nim złożoność rzeczywistości, ujawniając

ą

się m.in. w obyczajach, kulturze, języku. Projektując zajęcia edukacyjne, wa

rto pamiętać

o uwzględnianiu tych elementów (np. wprowadzaniu słów i zwrotów z języka angielskiego lub t

eż

zabawy wyrazami zaczerpniętymi z języków mniejszości etnicznych).

Szczegółowo przedstawione zadania przedszkola, obejmujące swoim zakresem szereg dz

iałań,

potrzeb i możliwości dzieci, a także zobowiązań dyrektorów, nauczycieli, wyc

howawców – mają

na celu realizację naczelnej idei nowej podstawy programowej – wszechstronnego, zintegrowa

nego

rozwoju dziecka przedszkolnego.

Wkrótce się przekonamy, czy ta koncepcja znajdzie odzwierciedlenie w praktyce edukacyj

nej.